یکی از قدیمیترین سنتهای هنری زنده در دنیا که طی هزاران سال تداومیافته، هنر نقوش صخرهای است به نظر میرسد که سطوح سنگی اولین بستر ماندگاری بودهاند که انسان برای ثبت آثار هنری خود انتخاب کرده است. البته قطعاً روشهای دیگر و حتی قدیمیتری برای ثبت آثار هنری وجود داشته که به دلیل ماهیت تجزیهپذیری مواد مورداستفاده (مانند حکاکی روی چوب، استخوان و ...)، باگذشت زمان از بین رفتهاند. از قدیمیترین دورههایی که هنر صخرهای در آن خلقشده دورۀ پله ایستوسن پایانی است، اما گسترش و توسعه آن عمدتاً در آغاز دورۀ هولوسن اتفاق میافتد و میتوان آن را با تحولات آب و هوایی در این و توسعۀ مکانهای سکونتی در محیطی بیرون از غار همزمان دانست. اما هنر نقوش صخرهای در بیشتر نقاط ایران، نیز بهویژه زاگرس و فلات مرکزی، به فراوانی دیده میشود و به نظر میرسد که غالب نقوش در نواحی گوناگون ایران ازلحاظ موضوع و سبک دارای شباهتهای بسیاری با آثار روی اشیاء (مثلاً نقوش روی سفالینهها) در دورههای گوناگون زمانی مانند مسسنگی، مفرغ، آهن و تاریخی و اسلامی است بهطورکلی میل به وجود آوردن اینگونه آثار در ایران از محدودۀ زمانی هولوسن به بعد (از حدود 12000 سال پیش به بعد) بیشتر بوده است. در این نوشتار سعی شده است به مفاهیم کلّی نقوش صخرهای، تاریخچۀ پژوهشهای انجامشده، روشهای مستندنگاری و تاریخگذاری آنها و دورنمای پژوهشی آینده پرداخته شود.
نوع مطالعه:
مقاله پژوهشی |
موضوع مقاله:
اموال فرهنگی دریافت: 1399/4/14 | پذیرش: 1398/10/10 | انتشار: 1398/10/10